Kâşgarlı Mahmud ve Dîvânu Lugâti’t-Türk: Türk Lehçelerinin Sözlüğü
Kâşgarlı Mahmud, Türk yazı dillerinin, lehçelerinin ve ağızlarının dil özelliklerini belirleyip, bu özellikleri söz varlığıyla birlikte derleyerek kayda geçirmiştir. Elde ettiği bilgileri, kendisine sonsuz bir ün ve tükenmez bir kaynak sağlaması dileğiyle yazıya geçirerek oluşturduğu bu esere Dîvânu Lugâti’t-Türk adını vermiştir.
Döneminin yazı diline ait dil bilgisi kurallarını ve söz varlığını eserinde toplayan Kâşgarlı Mahmud, bu ölçünlü dil çerçevesinde, farklı Türk topluluklarının ağız özelliklerini de ayrıntılı olarak incelemiştir. Hem ses hem de söz varlığı bakımından ele aldığı bu ağızlar, eserde zaman zaman biçim bilgisi yönünden farklılıklarıyla da vurgulanmıştır. Bu nedenle Kâşgarlı Mahmud, eserine uygun olarak Türk Lehçeleri Sözlüğü ya da Ağızlar Sözlüğü adını vermiştir.
Gerçekten de Dîvânu Lugâti’t-Türk, Türk soylu halkların dil özelliklerini ve o dönemin zengin söz varlığını ayrıntılarıyla ortaya koyan bir "divan" niteliğindedir. Kâşgarlı Mahmud, eseriyle Türk dilleri ve lehçeleri üzerine eşsiz bir kaynak oluşturmuş ve Türk kültür mirasına büyük bir katkı sunmuştur.
